Lao động có được tự mua bảo hiểm y tế khi doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội

Nhiều lao động quan tâm về việc doanh nghiệp đang nợ bảo hiểm xã hội (BHXH) thì lao động không có bảo hiểm y tế (BHYT), vậy lao động có chủ động mua BHYT được không và mua ở đâu? Nếu doanh nghiệp nợ BHXH qua nhiều thời kỳ lãnh đạo, đến hiện tại muốn đóng bảo hiểm cho người lao động đang làm thì số tiền đóng áp dụng cho người lao động hiện tại hay trừ vào khoản nợ công ty?.

Theo bà Dương Thị Minh Châu - Trưởng Phòng Tuyên truyền và hỗ trợ người tham gia (BHXH Thành phố Hà Nội), theo quy định mới của Luật BHXH năm 2024, những hành vi trốn đóng BHXH được quy định cụ thể hơn, nên sau khi hoàn tất các thủ tục cần thiết, cơ quan bảo hiểm sẽ có cơ sở để khởi kiện một số đơn vị vi phạm.

Trước đây, do Luật cũ chưa quy định rõ thế nào là hành vi “chậm đóng” và “trốn đóng”, nên dù cơ quan bảo hiểm đã phối hợp với công đoàn để xem xét khởi kiện, nhưng trên thực tế chưa thể thực hiện được. Nay, Luật BHXH 2024 và Nghị định 274 đã quy định rất rõ ràng về vấn đề này, nên việc khởi kiện các đơn vị nợ đọng sẽ khả thi hơn. Tuy nhiên, việc khởi kiện đối với những doanh nghiệp vẫn đang hoạt động sẽ cần được cân nhắc thận trọng, để tránh ảnh hưởng đến người lao động đang làm việc.

Liên quan đến thẻ BHYT, khi doanh nghiệp nợ BHXH và chưa đóng tiền, người lao động không được cấp thẻ BHYT. Theo Luật BHYT, người lao động tham gia theo thứ tự ưu tiên, trước hết là nhóm có hợp đồng lao động do người sử dụng lao động đóng. Do vậy, nếu doanh nghiệp chưa đóng thì bản thân người lao động không thể tự mua thẻ BHYT, trừ trường hợp họ tạm hoãn hợp đồng lao động.

Tuy nhiên, Luật BHYT cũng quy định rõ trách nhiệm của người sử dụng lao động: nếu không mua thẻ hoặc không đóng BHYT cho người lao động, thì phải thanh toán toàn bộ chi phí khám chữa bệnh mà người lao động đã chi trả, trong thời hạn 40 ngày kể từ khi phát sinh chi phí. Hiện nay, cùng với Luật BHXH sửa đổi và Luật BHYT sửa đổi, còn có Luật Việc làm sửa đổi.

Về vấn đề nợ đóng BHXH, hiện nay pháp luật chưa có quy định về “khoanh nợ” như trong lĩnh vực thuế. Đối với người lao động đã nghỉ việc nhưng chưa được chốt sổ bảo hiểm, nếu đơn vị có thể đóng bổ sung thì cơ quan bảo hiểm sẽ tách đóng cho người đó.

Nếu không thể tách, thì sổ bảo hiểm sẽ được chốt đến thời điểm đơn vị đã đóng đủ. Khi người lao động chuyển sang đơn vị mới, quá trình đóng sẽ được cộng nối, đảm bảo tính liên tục. Nếu sau này đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí, cơ quan bảo hiểm vẫn sẽ giải quyết chế độ, và khi đơn vị cũ nộp bổ sung, mức lương hưu sẽ được điều chỉnh lại.

Luật BHXH mới cũng quy định rõ: sau 60 ngày kể từ thời điểm hết hạn nộp, nếu doanh nghiệp không đóng thì hành vi “chậm đóng” sẽ bị coi là “trốn đóng”. Khi đó, cơ quan bảo hiểm có thể chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý theo Bộ luật Hình sự.