Vụ kiện tặng cho đất liên quan 3 thế hệ tại Đồng Nai

Theo hồ sơ vụ án, cụ Phạm Thị Trợt (SN 1928, mất năm 2019) là người được cấp sổ đỏ hai thửa đất số 84 (tờ bản đồ 19) và 64 (tờ bản đồ 24) tại phường Xuân Lập, TP Long Khánh cũ. Trong các năm 2006 và 2008, cụ Trợt lập hai hợp đồng tặng cho đất cho cháu nội là ông Lê Văn Hải (SN 1979) và vợ là bà Đặng Thị Huyền (SN 1981). Các hợp đồng tặng cho này được UBND Xuân Lập chứng thực theo quy định pháp luật thời điểm đó.

Sau khi hoàn tất thủ tục, vợ chồng người cháu được cấp sổ đỏ và sử dụng ổn định hơn 15 năm, xây dựng nhà ở, trồng cây lâu năm, không xảy ra tranh chấp.

Sau khi cụ Trợt qua đời, hai người con gái của cụ Trợt (đồng thời là hai người cô của ông Hải) đã khởi kiện yêu cầu tòa tuyên hủy hợp đồng tặng cho, với lý do “cụ Trợt tuổi cao, không minh mẫn, không biết chữ; việc UBND Xuân Lập chứng thực hợp đồng là sai thẩm quyền”.

Ngày 28/4/2023, TAND TP Long Khánh ban hành Bản án 05/2023/DS-ST, chấp nhận toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn, tuyên hủy hai hợp đồng tặng cho và chia lại đất theo diện di sản thừa kế. Theo án sơ thẩm, toàn bộ đất và nhà trên hai thửa đất là di sản của cụ Trợt để lại, chia cho các đồng thừa kế; ông Hải phải trả lại đất và chỉ được nhận giá trị tài sản trồng trên đất. Bản án đồng thời cho rằng “UBND Xuân Lập chứng thực hợp đồng sai thẩm quyền, nên các hợp đồng tặng cho vô hiệu ngay từ khi ký”.

Bản án sơ thẩm sau đó bị ông Hải kháng cáo. Tuy nhiên cuối năm 2023, TAND tỉnh Đồng Nai đã ra quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án với lý do bị đơn hai lần được tòa triệu tập nhưng vắng mặt. Ông Hải cho rằng, sau khi tòa tỉnh ra quyết định đình chỉ, ông mới biết sự việc. “Vợ chồng tôi thiếu hiểu biết pháp luật, nên mới ủy quyền cho người khác trong quá trình giải quyết theo thủ tục phúc thẩm. Tuy nhiên, người được ủy quyền làm việc chưa hết trách nhiệm, nên mới dẫn đến sự vắng mặt và bị tòa đình chỉ”, ông Hải trình bày.

Từ lý do này, ông Hải sau đó có đơn gửi các cơ quan chức năng, đề nghị xem xét lại sự việc. Theo Giấy xác nhận 548/GXN-DS-TANDCC ngày 1/3/2024 của TAND cấp cao (cũ) tại TP HCM, cơ quan này đã chính thức tiếp nhận đơn đề nghị giám đốc thẩm của ông Hải để chuyển Chánh án TAND cấp cao xem xét theo thủ tục luật định.

Nhận định về sự việc, Luật sư (LS) Hồ Trần Hưng (Đoàn LS TP HCM) đánh giá vụ việc có 3 vấn đề pháp lý cần được xem xét lại.

Thứ nhất là thời hiệu khởi kiện. Theo Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu yêu cầu tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu là 2 năm kể từ ngày giao dịch được xác lập. Trong khi đó, các hợp đồng tặng cho được ký vào 2006 và 2008, còn đơn khởi kiện nộp vào năm 2020, tức sau hơn 10 năm; nhưng cấp sơ thẩm vẫn thụ lý, xét xử mà không xem xét thời hiệu là chưa phù hợp.

Thứ hai là thẩm quyền chứng thực. Thời điểm 2006, theo Nghị định 75/2000/NĐ-CP, UBND cấp xã được chứng thực hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất trong trường hợp địa phương chưa có phòng công chứng. Việc cấp sơ thẩm nhận định UBND Xuân Lập “không có thẩm quyền” rồi tuyên hợp đồng vô hiệu là cần xem xét lại.

“Thứ ba, về năng lực hành vi dân sự của cụ Trợt, hồ sơ vụ án chưa có tài liệu y khoa hoặc kết luận chuyên môn nào chứng minh cụ Trợt mất năng lực nhận thức khi cho cháu nội đất. Nhiều nhân chứng và người trong gia đình xác nhận cụ Trợt minh mẫn, tự nguyện tặng đất cho cháu nội để được chăm sóc tuổi già. Việc cấp sơ thẩm án nhận định cụ Trợt “không minh mẫn” là thiếu cơ sở khoa học và pháp lý”, LS Hưng nói.

Theo LS Hưng, việc TAND cấp cao (cũ) tại TP HCM tiếp nhận đơn đề nghị giám đốc thẩm của ông Hải là bước đầu tiên trong quy trình giám đốc thẩm, mở ra khả năng rà soát lại toàn bộ quá trình xét xử vụ án để giải quyết sự việc theo đúng quy định, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.