Hệ lụy tức thì với châu Âu khi mất khí đốt Nga qua Ukraina

Ngay đầu năm mới, ngày 1.1.2025, hợp đồng trung chuyển khí đốt giữa Nga và Ukraina chính thức hết hạn, khép lại một chương quan trọng trong lịch sử năng lượng châu Âu.

TASS cho hay, theo dữ liệu từ Hệ thống Truyền tải Khí đốt Ukraina, không có yêu cầu bơm khí đốt từ Nga qua Ukraina vào ngày 1.1 qua trạm Sudzha ở tỉnh Kursk. Các yêu cầu vận chuyển khí đốt từ Ukraina đến Slovakia và Moldova cũng bằng 0. Điều đó có nghĩa là cả nhà cung cấp khí đốt (Gazprom của Nga) lẫn người mua (các công ty và thương nhân châu Âu) đều không yêu cầu bơm qua Ukraina vào ngày đầu tiên của năm tới.

Diễn biến này báo hiệu sự kết thúc của tuyến cung cấp khí đốt lâu đời nhất từ Nga đến châu Âu, đồng thời đặt ra nhiều thách thức lớn về năng lượng cho khu vực.

Ukraina từ chối gia hạn hợp đồng được ký từ năm 2019 nhằm cắt giảm nguồn thu của Mátxcơva trong bối cảnh xung đột với Kiev. Tuy nhiên, điều này không chỉ ảnh hưởng đến Nga mà còn tác động mạnh đến chính Ukraina. Kiev sẽ mất khoảng 800 triệu USD phí trung chuyển hàng năm, trong khi tập đoàn Gazprom của Nga dự kiến mất khoảng 5 tỉ USD doanh thu từ thị trường châu Âu.

Thủ tướng Slovakia Robert Fico, người gần đây gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin, cảnh báo rằng việc ngừng cung cấp khí đốt có thể gây tổn thất lên tới 120 tỉ euro cho EU trong hai năm tới. Ông Fico cho rằng động thái này không chỉ đẩy giá khí đốt tăng cao mà còn khiến Slovakia chịu chi phí thêm 177 triệu euro để sử dụng các tuyến thay thế.

Phản ứng từ EU linh hoạt nhưng không dễ dàng. EU đã đẩy mạnh tìm kiếm các nguồn cung năng lượng thay thế, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Mỹ và Qatar, cũng như nguồn cung từ Na Uy. Bà Anna-Kaisa Itkonen, phát ngôn viên Ủy ban châu Âu, khẳng định hệ thống khí đốt của EU đủ linh hoạt để đáp ứng nhu cầu, nhờ vào các cơ sở nhập khẩu LNG mới được xây dựng từ năm 2022.

Tuy nhiên, giá khí đốt đã tăng mạnh, đạt mức cao nhất trong hơn một năm qua. Theo dữ liệu từ sàn giao dịch ICE London, giá khí đốt tương lai tháng 2 tại Hà Lan tăng hơn 4%, đạt 536 USD/1.000 mét khối.

Ngoài tuyến qua Ukraina, Nga vẫn duy trì nguồn cung khí đốt qua đường ống dẫn khí TurkStream dưới Biển Đen đến Hungary và các quốc gia Đông Nam Âu. Điều này giúp duy trì phần nào mối quan hệ năng lượng với các quốc gia như Hungary và Slovakia, những nước vẫn giữ quan hệ chặt chẽ với Kremlin bất chấp xung đột.

Tuy nhiên, phần lớn các tuyến đường khác, bao gồm Yamal-Europe qua Belarus và Nord Stream qua Biển Baltic, đã bị gián đoạn. Đặc biệt, vụ phá hủy Nord Stream vào năm 2022 tiếp tục là biểu tượng cho sự rạn nứt nghiêm trọng giữa Nga và phương Tây.

Quyết định dừng trung chuyển khí đốt qua Ukraina không chỉ làm căng thẳng thêm quan hệ Kiev-Mátxcơva mà còn gây bất hòa trong nội bộ EU. Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky chỉ trích mạnh mẽ Thủ tướng Fico vì gặp gỡ Tổng thống Putin, thậm chí đe dọa cắt điện khẩn cấp cho Slovakia trong mùa đông.

Mặt khác, sự dừng lại của dòng khí đốt Nga qua Ukraina cũng khiến cuộc khủng hoảng năng lượng của châu Âu trở nên phức tạp hơn. Dù đã chuẩn bị tốt hơn so với những năm trước, EU vẫn phải đối mặt với áp lực giá cả và nguy cơ mất an ninh năng lượng trong mùa đông rét đậm.