Quốc gia trả giá đắt cho đường ống dẫn khí Nga - châu Âu
Đường ống dẫn khí Nga TurkStream là thương vụ bạc tỉ có lợi cho Nga và các đồng minh, nhưng Bulgaria lại là bên thiệt hại nặng nề nhất.
Xây dựng đường ống dẫn khí Nga TurkStream. Ảnh: TurkStream
TurkStream - đường ống dẫn khí cuối cùng còn lại của Nga vào châu Âu - được tạo ra với một mục tiêu duy nhất là vận chuyển khí đốt Nga mà không cần đi qua Ukraina.
Dự án này có sự giúp sức của nhiều quốc gia, trong đó có Bulgaria. Nhưng theo nhà báo Bulgaria Nikolay Lavchiev viết trên trang Transitions, trong khi Mátxcơva và các đồng minh thân cận của Tổng thống Nga Vladimir Putin hưởng lợi, Bulgaria lại là nước chịu thiệt.
TurkStream ban đầu chỉ là một trong nhiều tuyến đường tiềm năng để đưa khí đốt Nga đến châu Âu. Nhưng giờ đây, nó là đường ống duy nhất còn hoạt động sau khi Ukraina chặn hoàn toàn việc trung chuyển khí đốt Nga kể từ ngày 1.1.2025.
Khí đốt Nga đi qua Bulgaria nhưng không dành cho Bulgaria. Nó chảy vào Serbia, Hungary và từ tháng 2.2025, đến Slovakia - những quốc gia có lập trường thân Nga. Điều trớ trêu là Bulgaria đã chi gần 1,5 tỉ euro tiền thuế của người dân để xây dựng phần đường ống trên lãnh thổ nước mình, nhưng không được hưởng lợi.
Mặt khác, Bulgaria vẫn đang gánh khoản nợ đầu tư này, trong khi lợi nhuận từ phí trung chuyển là một bí mật quốc gia. Số tiền thu được không minh bạch và có nguy cơ bị gián đoạn do các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Gazprombank - ngân hàng Nga xử lý các khoản thanh toán dầu khí.
TurkStream không phải là nỗ lực đầu tiên của Nga nhằm né tránh Ukraina khi xuất khẩu khí đốt. Trước đó, Nord Stream được khởi động năm 2011 để vận chuyển khí trực tiếp từ Nga sang Đức. Dự án South Stream cũng từng được lên kế hoạch nhưng bị Liên minh châu Âu (EU) đình chỉ năm 2014.
Sau đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan công bố TurkStream. Ban đầu, đường ống không đi qua Bulgaria, nhưng sau chuyến thăm của Thủ tướng Bulgaria khi đó, Boyko Borissov, đến Mátxcơva năm 2018, tuyến đường đã "chuyển hướng". Đến tháng 1.2020, dự án chính thức đi vào hoạt động.
Từ trái qua: Thủ tướng Bulgaria Boyko Borissov, Tổng thống Nga Vladimir Putin, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan và Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic tham dự lễ khánh thành đường ống TurkStream tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 8.1.2020. Ảnh: Xinhua
Những quốc gia hưởng lợi nhất từ TurkStream đều có quan hệ thân thiết với Nga. Serbia phụ thuộc hoàn toàn vào khí đốt Nga. Hungary đã tăng nhập khẩu khí đốt từ Nga lên 7 tỉ mét khối vào năm 2024, phần lớn qua TurkStream. Thủ tướng Hungary Viktor Orban nhiều lần phản đối lệnh trừng phạt của EU đối với Mátxcơva. Slovakia cũng là bên hưởng lợi từ đường ống dẫn khí TurkStream.
Trong khi đó, Bulgaria - nước đã bỏ tiền xây dựng tuyến đường ống này - lại không được sử dụng khí đốt từ đó, mà còn vẫn phải đang trả nợ cho dự án 1,5 tỉ euro bằng phí trung chuyển trong 10 năm. Tuy nhiên, nếu lệnh trừng phạt Gazprombank có hiệu lực từ ngày 20.3.2025, Bulgaria có thể mất luôn khoản thu này.
