Biến “nông sản làng” thành hàng xuất khẩu giá trị cao trong mô hình OCOP

Gần 17.000 sản phẩm OCOP đạt 3 sao

Tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam nhấn mạnh, Việt Nam là quốc gia nông nghiệp với trên 60% dân số sống ở khu vực nông thôn. Từ sau công cuộc Đổi mới năm 1986, nông nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật về xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an ninh lương thực, thúc đẩy xuất khẩu, cải thiện sinh kế và phát triển nông thôn toàn diện. Ngành Nông nghiệp đóng góp 12% GDP, duy trì đà tăng trưởng ở mức 3,3%, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 62,5 tỷ USD năm 2024. Riêng 6 tháng đầu năm 2025, tăng trưởng nông nghiệp đạt 3,84%, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 33,84 tỷ USD (tăng khoảng 15% so với cùng kỳ năm trước).

Đến tháng 6/2025, cả nước đã có 16.855 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, trong đó 72,8% sản phẩm 3 sao, 26,7% sản phẩm 4 sao, 126 sản phẩm 5 sao. Sản phẩm OCOP đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm; có mẫu mã, bao bì đa dạng và thân thiện với môi trường, phù hợp yêu cầu của thị trường, qua đó góp phần gia tăng giá trị, giúp các chủ thể tăng quy mô sản xuất và doanh thu.

Việt Nam đang tiến hành quá trình cơ cấu lại ngành Nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, có tính đến các yếu tố mới nảy sinh, như: tự do hóa thương mại, biến đổi khí hậu, nông nghiệp thông minh và kiểm soát thất thoát lãng phí lương thực, thực phẩm. Việt Nam đã và đang thúc đẩy chuyển đổi mạnh mẽ hệ thống lương thực, thực phẩm theo hướng minh bạch, trách nhiệm, bền vững như cam kết tại Hội nghị Thượng đỉnh về hệ thống lương thực, thực phẩm của Liên hợp quốc năm 2021. Nông nghiệp Việt Nam sẵn sàng hội nhập mạnh mẽ, đặt mục tiêu tăng trưởng trên 4%/năm, đóng góp tích cực vào kỷ nguyên mới của dân tộc với mục tiêu tăng trưởng liên tục trên 10%/năm của cả quốc gia.

Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ NN&MT), OCOP đã chứng minh là công cụ hiệu quả giúp trao quyền cho cộng đồng, nâng cao tính chủ động, trách nhiệm của từng cộng đồng nông thôn trong khai thác, phát huy tiềm năng, lợi thế, giá trị văn hóa để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống. Chương trình OCOP của Việt Nam không chỉ góp phần tạo ra sản phẩm chất lượng, mà còn hiện thực hóa 4 mục tiêu cốt lõi - "Bốn tốt hơn" của FAO (sản xuất tốt hơn, dinh dưỡng tốt hơn, môi trường tốt hơn và cuộc sống tốt hơn).

Cam kết xóa nghèo cùng châu Phi phát triển

Thứ trưởng Trần Thanh Nam đề xuất một số định hướng hợp tác Nam - Nam để phát triển Chương trình OCOP gắn với mục tiêu "Bốn tốt hơn" của FAO, đó là: thiết lập mạng lưới và cơ chế chia sẻ chính sách, công nghệ và thị trường giữa các quốc gia trong phát triển sản phẩm OCOP; tăng cường hợp tác đào tạo, nâng cao năng lực cho các nhà quản lý, hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa ở nông thôn; những đối tượng yếu thế như phụ nữ, người lớn tuổi, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số… Đồng thời, triển khai thí điểm mô hình hợp tác công - tư - cộng đồng nhằm huy động các nguồn lực tài chính, kỹ thuật và tri thức địa phương.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam cũng kêu gọi sự đồng hành mạnh mẽ từ các tổ chức quốc tế, các định chế tài chính, các đối tác phát triển song phương và đa phương để thúc đẩy hợp tác Nam - Nam và hỗ trợ các nước triển khai hiệu quả chương trình OCOP vì một nền nông nghiệp năng động, bao trùm, giàu bản sắc văn hóa và bền vững.

Bà Beth Bechdol, Phó Tổng Giám đốc FAO chia sẻ, trong bối cảnh hệ thống nông nghiệp thực phẩm đang phải đối mặt với áp lực ngày càng gia tăng - đặc biệt là khi 75% lương thực thế giới chỉ đến từ 12 loài thực vật và 5 loài động vật - OCOP mang đến cơ hội đa dạng hóa sản xuất, tăng cường an ninh lương thực và xây dựng khả năng phục hồi trước những cú sốc. Diễn đàn cấp cao liên khu vực về mô hình OCOP là diễn đàn để châu Á và châu Phi gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm triển khai sáng kiến OCOP: những gì đang hiệu quả, những gì chưa hiệu quả và làm thế nào để cùng nhau tiến lên phía trước.

“FAO cam kết đồng hành cùng các quốc gia trong quá trình xây dựng và phát triển các sản phẩm OCOP. Chúng tôi mong muốn được lắng nghe hành trình xây dựng chương trình OCOP của Việt Nam, cũng như các bài học giá trị về phát huy vai trò của phụ nữ và nhóm người yếu thế trong nông nghiệp”, bà Bechdol chia sẻ.

Thông qua sáng kiến mỗi quốc gia một sản phẩm ưu tiên (phiên bản OCOP quốc tế), tổ chức FAO đang thúc đẩy phát triển 56 sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, góp phần nâng cao sinh kế cho người dân và phát huy tiềm năng, lợi thế, giá trị văn hóa từng địa phương. FAO cam kết tiếp tục hỗ trợ các quốc gia châu Phi trong cuộc chiến chống đói nghèo và suy dinh dưỡng. “Thông qua hợp tác ba bên, chúng ta có thể cùng nhau biến những thách thức tại châu Phi thành cơ hội phát triển, cùng nhau xây dựng mạng lưới lương thực, thực phẩm xanh, minh bạch và bền vững”, bà Bechdol cho hay.