Phòng, chống bệnh tật từ gốc
Những số liệu do Bộ Y tế công bố chính thức tại Hội thảo xin ý kiến về định hướng xây dựng Đề án “Từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí” vừa tổ chức ngày 1/12, cho chúng ta thấy một số nét phác thảo về toàn cảnh tình hình bệnh tật và khám, chữa bệnh (KCB) tại Việt Nam.
Năm 2024, cả nước ghi nhận 183,6 triệu lượt KCB, tăng 9,7 triệu lượt so với năm 2023. Trong đó, khoảng 40 triệu người khám bệnh bảo hiểm y tế (BHYT) thường xuyên. Gánh nặng chi phí y tế với người dân vẫn còn lớn, tỉ lệ cùng chi trả của một số đối tượng ước khoảng 21.905 tỉ đồng; phần Quỹ BHYT chưa chi trả ước 24.800 tỉ đồng.
Lãnh đạo Bộ Y tế cho biết, mặc dù Việt Nam đã đạt tỷ lệ bao phủ BHYT lên tới 94,2% vào 2024, mạng lưới KCB mở rộng tới từng xã; năng lực chuyên môn ở cả tuyến cơ bản và chuyên sâu đều có bước tiến rõ rệt; danh mục thuốc, thiết bị thuộc phạm vi chi trả BHYT mở rộng hơn trước; nhưng chi phí trực tiếp người dân chi trả vẫn chiếm hơn 40% tổng chi y tế. Đây vẫn là mức cao so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới. Nguy cơ nghèo hóa do bệnh tật vẫn hiện hữu, nhất là với người nghèo, nhóm yếu thế, người mắc bệnh mạn tính hoặc điều trị dài ngày; áp lực tài chính lên hộ gia đình cũng ngày càng lớn nếu không có giải pháp mạnh mẽ từ chính sách công.
Để tiến tới mục tiêu năm 2030 BHYT bao phủ toàn dân, miễn viện phí cơ bản, giảm gánh nặng chi phí y tế, hướng tới chăm sóc sức khỏe toàn diện, bình đẳng, chất lượng cho người dân; ngoài ngân sách nhà nước sẽ được tăng cường đầu tư; một trong những giải pháp Bộ Y tế đề xuất là tăng mức đóng BHYT theo từng giai đoạn, lên 6% lương cơ sở vào 2032. “Dù có chính sách miễn viện phí hay không vẫn phải tăng đóng BHYT để đáp ứng nhu cầu điều trị của người dân vì mức hiện nay thấp, trong khi nhu cầu tăng cao, mô hình bệnh tật làm tỷ trọng chi tiêu y tế ngày càng tăng”, đại diện Vụ BHYT (Bộ Y tế) nêu quan điểm. Hiện mức đóng BHYT là 4,5% lương cơ sở.
Các lập luận, giải pháp Bộ Y tế đề xuất nêu trên là tương đối có lý. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần nhớ lại vấn đề “bản chất của y tế là phòng bệnh từ sớm” như Tổng Bí thư Tô Lâm đã lưu ý khi góp ý về chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia trong lĩnh vực y tế. Tổng Bí thư nhận xét hiện ngành Y tế còn nặng về KCB, nên chúng ta phải thay đổi, ưu tiên hàng đầu phải là nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu và y tế dự phòng. Tổng Bí thư yêu cầu chương trình đặt mục tiêu rõ ràng để trong 5 năm có thể thanh toán dứt điểm một số bệnh truyền nhiễm như lao, sốt rét là những bệnh mà nhiều nước đã loại bỏ. Nếu duy trì phòng, chống nửa vời, chỉ dẫn đến tốn kém và tạo gánh nặng cho hệ thống.
Tổng Bí thư đồng thời nhấn mạnh phải xử lý tận gốc nguyên nhân của bệnh không lây nhiễm, bắt nguồn từ môi trường sống, nước sinh hoạt, an toàn thực phẩm. “Nước phải sạch đến mức uống được tại vòi. Thực phẩm phải được kiểm soát từ gốc. Nếu không giải quyết căn cơ, thì dù xây thêm bệnh viện hay đào tạo thêm bác sĩ cũng không đủ”, Tổng Bí thư nói.
Trở lại với đề án tiến tới miễn viện phí, nhiều ý kiến cho rằng cần phải dựa trên những định hướng nền tảng nêu trên, vừa phòng bệnh từ sớm, từ xa, vừa chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người dân, tránh việc bỏ qua phần gốc mà chỉ chú trọng giải quyết phần ngọn của vấn đề.
