Quỹ bảo hiểm thất nghiệp là quỹ ngắn hạn, phải chi vì người lao động

Kết dư lớn

Chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) được triển khai từ năm 2009 với bốn chế độ chính: Trợ cấp thất nghiệp, tư vấn giới thiệu việc làm, hỗ trợ học nghề và bảo hiểm y tế.

Quỹ được hình thành từ đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động, ngân sách Nhà nước và các nguồn hợp pháp khác. Nhóm tham gia là lao động khu vực chính thức, chi trả theo nguyên tắc có đóng có hưởng.

Tính đến cuối năm 2024, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp kết dư hơn 64.300 tỉ đồng, tăng bình quân 3% giai đoạn 2022-2024. Có khoảng 16 triệu lao động tham gia BHTN và ước sẽ tăng lên 18,8 triệu người vào năm 2027.

Theo Luật Việc làm 2025, có hiệu lực từ 1.1.2026, có nhiều thay đổi liên quan đến BHTN chính thức có hiệu lực.

Chính sách mới bổ sung nhiều nhóm vào diện tham gia BHTN nhằm đồng bộ với Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi. Theo đó, sẽ mở rộng đối tượng tham gia: Các hợp đồng lao động có thời hạn từ 1 tháng trở lên (thay vì từ đủ 3 tháng như trước) và các chức danh quản lý hưởng lương cũng bắt buộc tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Cụ thể, lao động có giao kết hợp đồng xác định từ đủ một tháng trở lên thay vì ba tháng như hiện hành, tính cả trường hợp hai bên thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng nội dung thể hiện việc làm có trả công, tiền lương và quản lý, điều hành, giám sát của một bên.

Diện mở rộng còn áp dụng với người làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất; quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã có hưởng tiền lương.

Điều chỉnh mức hưởng trợ cấp tối đa: Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng tháng tối đa sẽ được thống nhất dựa trên 5 lần mức lương tối thiểu vùng (do Chính phủ công bố) thay vì phân biệt khu vực như trước.

Rút ngắn thời gian hưởng trợ cấp: Thời điểm hưởng trợ cấp thất nghiệp là ngày làm việc thứ 11 kể từ ngày nộp đủ hồ sơ, giảm 5 ngày so với quy định hiện hành là ngày làm việc thứ 16.

Phải chi vì người lao động

Trao đổi với Lao Động, ông Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội (nay là Ủy ban Xã hội) - nhấn mạnh, ông ủng hộ nâng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp vì Quỹ BHTN là quỹ ngắn hạn, về cơ bản phải chi cho hết, chi vì mục tiêu phục vụ, hỗ trợ người lao động.

“Tôi đánh giá Quỹ BHTN là bà đỡ cho cả doanh nghiệp và người lao động. Vậy nên phải có 2 phương án: 1 là tăng hỗ trợ cho người lao động để họ đỡ khó khăn - đây là phương án tối ưu nhất, nhân văn và thiết thực, có tác động trực tiếp, làm tăng niềm tin của người lao động để họ tham gia vào Quỹ. Thứ 2, các doanh nghiệp cũng tham gia đóng 1 phần BHTN, họ phải được hỗ trợ đào tạo nghề để khắc phục, bù đắp khi mất vị trí việc làm, hao hụt nhân lực. Hiện nay, cả việc hỗ trợ cho doanh nghiệp và cho người lao động, Quỹ làm được rất ít, hay nói đúng hơn, có làm nhưng không tương xứng với tiềm lực Quỹ đã có”, ông Bùi Sỹ Lợi nêu quan điểm.

Ông Lợi viện dẫn, hiện nay nguồn quỹ đang dồi dào, đơn vị quản lý có thể tư duy, xây dựng gói hỗ trợ cho lao động giống như đại dịch COVID-19 đã làm. Thậm chí, với các địa phương đang chịu hậu quả nặng nề của bão lũ, cả doanh nghiệp và lao động đều khó khăn, hoàn toàn có thể hỗ trợ họ từ nguồn kết dư Quỹ BHTN.

“Các nhà quản lý phải nghĩ đến vấn đề đó, cứ ngồi chăm chăm để quản cho chặt thì không đúng. Lao động tham gia đóng Quỹ để làm gì? đóng để hy vọng khi gặp hỏa hoạn, lũ lụt hoặc không may nhà máy tôi cháy, có thể được hỗ trợ”, ông Lợi nói.

Về mức thụ hưởng của lao động, ông Lợi cho rằng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng tháng tối đa dựa trên 5 lần mức lương tối thiểu vùng không ăn thua và cứng nhắc. Hoàn toàn có căn cứ và có thể điều chỉnh được. Có thể lấy 1 mốc khác, 1 cơ sở khác, tính lại làm sao cho lao động đủ sống khi mất việc, gặp hoạn nạn.