Mỹ tuyên bố đạt tiến triển lớn với kế hoạch hòa bình Ukraina

Mỹ khẳng định, các cuộc đàm phán tại Geneva (Thụy Sĩ) ngày 23.11 đã thu hẹp đáng kể những bất đồng trong bản kế hoạch hòa bình 28 điểm do Tổng thống Donald Trump thúc đẩy. Tuy nhiên, việc bảo đảm an ninh cho Ukraina vẫn là bài toán chưa có lời giải, trong bối cảnh lo ngại về nhượng bộ trước Nga gia tăng.

Trong cuộc gặp kéo dài tại Geneva, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio dẫn đầu phái đoàn Washington làm việc với đoàn Ukraina, sau khi Kiev và nhiều đồng minh châu Âu bày tỏ lo ngại rằng, kế hoạch do Mỹ hậu thuẫn chứa đựng “những nhượng bộ lớn” dành cho Nga.

Ngoại trưởng Rubio xác nhận bước tiến đáng kể nhưng thừa nhận còn nhiều vấn đề gai góc liên quan đến vai trò của NATO và các bảo đảm an ninh cho Ukraina.

Ngay trong tối 23.11, các quan chức châu Âu đã tham gia vòng đàm phán với Mỹ và Ukraina sau khi hoàn tất một bản sửa đổi đáng chú ý: Đề xuất Ukraina được duy trì lực lượng quân sự lớn hơn và các cuộc thảo luận về lãnh thổ phải dựa trên đường tiền tuyến thực tế, chứ không theo “khung lãnh thổ” được xem là có lợi cho Nga trong bản kế hoạch gốc của Mỹ.

Theo kế hoạch do Washington soạn thảo, Ukraina phải chấp nhận nhượng đất, giảm quy mô quân đội từ 800.000 hiện tại xuống 600.000 và từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO - những điều kiện mà nhiều binh sĩ Ukraina mô tả là “đầu hàng sau gần 4 năm chiến đấu đẫm máu”.

Tổng thống Trump đã đặt hạn chót đến ngày 27.11 để Kiev chấp nhận kế hoạch song khẳng định đây chưa phải “đề xuất cuối cùng”. Ngoại trưởng Rubio cho biết, Mỹ cần thêm thời gian và khả năng đạt thỏa thuận vào ngày 27.11 tùy thuộc tiến độ.

Song song, các quan chức hai bên đang thảo luận khả năng Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tới Mỹ trong tuần này để trực tiếp làm việc với Tổng thống Donald Trump về các vấn đề nhạy cảm nhất, đặc biệt là lãnh thổ.

Kể từ khi kế hoạch được công bố, châu Âu liên tục đặt câu hỏi về quá trình soạn thảo, khẳng định họ không được tham vấn. Trước khi tới Geneva, Ngoại trưởng Rubio phải lên tiếng khẳng định kế hoạch “do Washington soạn thảo”, sau khi một số thượng nghị sĩ Mỹ cho rằng nó giống “danh sách mong muốn của Nga”.

Một trong những tiếng nói chỉ trích mạnh nhất là Thượng nghị sĩ Angus King - nói rằng Ngoại trưởng Rubio đã mô tả kế hoạch này “không phải lập trường của chính quyền”.

Những tranh cãi này diễn ra khi Ukraina đang đối mặt với tình thế vô cùng khó khăn. Nga tiếp tục tiến sâu, dù với tốc độ chậm và tổn thất lớn. Thành phố nút giao Pokrovsk đã bị kiểm soát một phần; quân đội Ukraina thiếu nhân lực để ngăn các đợt tấn công nhỏ nhưng liên tục.

Cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraina cũng bị oanh kích nặng nề, khiến hàng triệu người thiếu điện, nước và sưởi trong nhiều giờ mỗi ngày. Tổng thống Zelensky còn chịu sức ép trong nước vì bê bối tham nhũng liên quan đến một số quan chức thân cận.

Ukraina gần đây phần nào được củng cố tinh thần khi Mỹ siết lệnh trừng phạt ngành dầu khí Nga và các đòn tấn công bằng UAV, tên lửa tầm xa của Kiev gây thiệt hại cho cơ sở năng lượng Nga.

Tuy nhiên, bản kế hoạch hòa bình của Mỹ - với nhiều điểm bị đánh giá là ưu ái Mátxcơva - đang khiến cán cân ngoại giao nghiêng lại theo hướng bất lợi cho Kiev, vốn vẫn phụ thuộc sâu sắc vào vũ khí và tình báo từ Washington để duy trì nỗ lực kháng cự.