Lao động phổ thông, không tay nghề ngày càng chật vật trên thị trường lao động

Chị Bùi Thị Hà (quê xã Nga Sơn, Thanh Hóa) ra Hà Nội làm việc từ năm 2017, ngay sau khi tốt nghiệp cấp 3.

Thời điểm đó, chị Hà được người thân giới thiệu vào làm công nhân một xưởng may ở phường Hà Đông (Hà Nội). Làm được 2 năm, chị Hà mất việc vì công ty bị giảm đơn hàng. “Tôi không bị sa thải vì nằm trong nhóm lao động cao tuổi mà do tay nghề kém nhất chuyền. Thời điểm đó, mọi người đánh giá để chọn 5 người có tiền phụ cấp năng suất thấp nhất, trong 1 năm gần nhất. Tôi nằm trong nhóm này nên bị sa thải”, chị Hà nói.

Mất việc, chị Hà tiếp tục xin làm các công việc phổ thông, giản đơn như nhân viên siêu thị, nhân viên bán hàng quần áo… Được 1 năm, thu nhập không đủ chi tiêu đắt đỏ, chị Hà về quê làm ruộng cùng với gia đình.

Tháng 4.2024, chị Hà quay lại Hà Nội, xin làm việc tại một xưởng may ở xã Gia Lâm, tổng lương và các loại phụ cấp được khoảng 8 triệu đồng/tháng. Tháng 5.2025, một lần nữa chị Hà mất việc vì công ty bị cắt nguồn đơn hàng.

Từ đó đến nay, chị Hà vừa nộp hồ sơ hưởng bảo hiểm thất nghiệp, vừa tranh thủ tìm công việc mới, duy trì sinh hoạt bằng công việc giúp việc theo giờ do người quen giới thiệu.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương – nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động xã hội phân tích, nguyên nhân chính khiến lao động khó xin, thậm chí không xin được việc làm là thiếu trình độ, kỹ năng.

"Nhiều người được đào tạo lại chỉ thiên về lý thuyết, chưa từng tham gia thực tập; nhóm người không được đào tạo, không có bất cứ trình độ chuyên môn gì thì cơ hội xin việc làm ngày càng khó khăn hơn. Chưa kể, với cả 2 nhóm này, các kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện… còn rất hạn chế”, bà Hương nói.

Ông Lê Quang Trung - nguyên Phó Cục trưởng phụ trách Cục Việc làm - cho rằng, chuyển đổi số làm thị trường lao động phức tạp hơn, đòi hỏi kỹ năng công nghệ và khả năng thích nghi cao. Người lao động chưa có tay nghề, nếu không chịu khó học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ bản thân sẽ là đối tượng dễ bị “đánh bật” khỏi thị trường lao động.

“Thách thức lớn nhất có lẽ là khả năng chuyển đổi nghề nghiệp của người lao động còn yếu khi thông tin thị trường lao động hạn chế. Đồng thời, kỹ năng và trình độ của họ không đáp ứng được sự thay đổi của cơ cấu việc làm", ông Trung nhận định.

Chung quan điểm, ông Vũ Quang Thành - Phó Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội - cho biết, trong năm 2025, nhu cầu tuyển dụng sẽ tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực như công nghệ, số hóa, ứng dụng AI và tự động hóa trong bối cảnh ngày càng nhiều doanh nghiệp đẩy mạnh nâng cấp công nghệ, số hóa, ứng dụng AI và tự động hóa vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Điều này thúc đẩy nhu cầu tuyển dụng cao trong các mảng kỹ thuật số, môi trường - xã hội - quản trị.

Với bức tranh cung - cầu lao động đó, những người không có trình độ, lao động chưa qua đào tạo khó có việc làm, hoặc nếu có việc làm thì cũng không bền vững.

Ông Thành cho hay, tỉ lệ thất nghiệp trong lao động không có trình độ chuyên môn hiện chiếm gần 60% toàn thị trường lao động Thủ đô.

“Nhóm lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tiếp tục chiếm tới gần 60% trong tháng 9.2025. Con số này phản ánh rõ nhu cầu sử dụng lao động có trình độ chuyên môn ngày càng cao. Thực tế cũng cho thấy, áp lực đối với nhóm lao động không có chuyên môn, buộc lao động phải tính toán lại phương án tái gia nhập thị trường lao động. Đây cũng là nguyên nhân tăng cường tư vấn học nghề cho nhóm lao động khi hưởng bảo hiểm thất nghiệp”, ông Vũ Quang Thành nói.