Hiểm họa chết người từ thuốc cấm rao bán công khai trên mạng xã hội

Dị ứng nghiêm trọng vì mua thuốc trên mạng điều trị

Trên mạng xã hội, đặc biệt là Facebook, các hội nhóm mua bán thuốc mọc lên như “chợ online” với hàng chục đến hàng trăm nghìn thành viên.

Gõ từ khóa “mua bán thuốc tây”, người dùng dễ dàng tiếp cận hàng loạt nhóm như Chợ thuốc Hapulico - Chợ sỉ lẻ thuốc lớn nhất miền Bắc, Hội nhà thuốc và quầy thuốc, hội dược sĩ nhà thuốc... Mỗi ngày, hàng trăm bài rao bán xuất hiện, trong đó không ít sản phẩm ghi rõ “thuốc kê đơn” nhưng lại được quảng cáo, chào mời công khai với giá rẻ hơn thị trường.

Ngay cả những loại thuốc đặc trị nguy hiểm bị cấm như Phenylbutazone vì nguy cơ gây dị ứng nghiêm trọng, suy đa tạng, thậm chí ảnh hưởng tới tính mạng, người bệnh cũng có thể dễ dàng mua bán trên mạng.

Không chỉ vậy, các loại thuốc chống phù nề, giảm đau, kháng viêm… vốn phải được giám sát chặt chẽ bởi bác sĩ, cũng được giao dịch dễ dàng trong các nhóm kín.

BS Chu Chí Hiếu - Trưởng phòng Dị nguyên, Trung tâm Dị ứng & Miễn dịch lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai - cho biết, từ đầu năm 2025 đến nay, Trung tâm tiếp nhận 4 ca bệnh dị ứng thuốc nặng do Phenylbutazone. Nam bệnh nhân 51 tuổi ở Hải Phòng tự mua Phenylbutazone trên mạng để trị đau khớp. Kết quả chẩn đoán: hội chứng DRESS - một dạng dị ứng thuốc nặng, có nguy cơ tổn thương đa cơ quan.

Một trường hợp khác là nam bệnh nhân 66 tuổi, Nghệ An: Người nhà cho dùng Phenylbutazone liên tục 35 ngày. Bệnh nhân xuất hiện ban đỏ xuất huyết, sốt cao. Bác sĩ chẩn đoán hội chứng DRESS.

Đặc biệt nữ bệnh nhân 70 tuổi ở Phú Thọ tự ý dùng Phenylbutazone kết hợp thuốc không rõ nguồn gốc. Kết quả chẩn đoán người bệnh mắc hội chứng Lyell - một dạng dị ứng thuốc tối cấp, nguy cơ tử vong cao.

BS Chu Chí Hiếu cho biết, hầu hết ca dị ứng thuốc khởi phát muộn, từ 1 tuần đến 1-3 tháng sau khi dùng, gây khó xác định nguyên nhân. Nhiều loại thuốc có tên nước ngoài, khiến bệnh nhân khó nhớ, dễ nhầm lẫn với bệnh nhiễm trùng, làm chẩn đoán chậm và can thiệp muộn.

Cũng theo BS Chu Chí Hiếu, Phenylbutazone từng được dùng trong điều trị gout cấp, viêm cứng khớp đốt sống. Tuy nhiên, do nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng, Cục Quản lý Dược đã ban hành Công văn số 2706/QLD-CL (ngày 14.5.2001) về việc ngừng nhập khẩu, sản xuất và lưu hành thuốc này. Nguyên nhân chính là những phản ứng nguy hiểm như: Thiếu máu bất sản, mất bạch cầu hạt, loét dạ dày tá tràng, suy gan, suy thận, thậm chí gây tử vong.

TS.BS Nguyễn Hoàng Phương - Giám đốc Trung tâm Dị ứng & Miễn dịch lâm sàng, Chủ tịch Hội Hen - Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng Việt Nam - cảnh báo, việc rao bán Phenylbutazone trên mạng là hành vi vô trách nhiệm, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người dân. Ông kêu gọi xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm.

Ràng buộc khi bán thuốc online

Theo ông Nguyễn Hữu Trọng - Tổng thư ký Hội Tin học y tế Việt Nam, hoạt động này đã xuất hiện tại Việt Nam từ năm 2017-2018 và đến năm 2024 chiếm khoảng 5-8% tổng thị trường dược phẩm. Mua bán online là xu thế không thể đảo ngược. Nếu không tạo hành lang pháp lý, thị trường dễ phát sinh vướng mắc.

Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược 2024 quy định từ ngày 1.7.2025, hoạt động kinh doanh thuốc được phép triển khai theo phương thức thương mại điện tử qua sàn, ứng dụng hoặc website có chức năng đặt hàng trực tuyến.

Theo đó, bán lẻ thuốc online chỉ áp dụng với thuốc không kê đơn; thuốc kê đơn chỉ được bán trong trường hợp cách ly y tế khi có dịch bệnh nhóm A. Bán buôn thuốc online áp dụng với cả thuốc kê đơn và không kê đơn, trừ thuốc thuộc diện kiểm soát đặc biệt.

Các cơ sở bán lẻ phải tư vấn, hướng dẫn trực tuyến và giao thuốc đến người mua theo quy định của Bộ Y tế, đồng thời tuân thủ các quy định quản lý khác. Việc kinh doanh thuốc qua kênh không chính thống ngoài sàn, app hoặc website thương mại điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến sẽ bị nghiêm cấm.

Chính phủ ban hành Nghị định 163 hướng dẫn thi hành Luật Dược, có hiệu lực từ 1.7.2025, với nhiều quy định chặt chẽ về kinh doanh dược phẩm trực tuyến.

Các cơ sở kinh doanh phải công khai giấy chứng nhận đủ điều kiện, chứng chỉ hành nghề cùng đầy đủ thông tin về thuốc (tên, số đăng ký, thành phần, hạn dùng, nhà sản xuất, công dụng, liều dùng, hình ảnh thực tế...) trên website, ứng dụng hoặc gian hàng điện tử.

Đối với bán lẻ, gói hàng phải ghi kèm thông tin người tư vấn và khách hàng; bán buôn phải ghi rõ số giấy chứng nhận đủ điều kiện. Doanh nghiệp chịu trách nhiệm về tính chính xác và hợp pháp của toàn bộ thông tin đã công bố.