Ô tô mới ở Mỹ giờ chỉ dành cho người giàu

Một chiếc ô tô mới sáng bóng chạy trên đường vốn là biểu tượng cho sự giàu có của tầng lớp trung lưu trong suốt nhiều thế hệ qua. Nhưng đối với một gia đình Mỹ bình thường, đó giờ là một giấc mơ xa vời.

Khoản thanh toán trung bình hàng tháng cho một chiếc ô tô mới đã tăng lên mức kỷ lục 777 USD, gần gấp đôi so với cuối năm 2019, theo Cox Automotive – chủ sở hữu của công ty nghiên cứu và đánh giá ô tô Kelley Blue Book. Con số đó gần bằng 1/6 thu nhập sau thuế trung bình của các hộ gia đình Mỹ. Ngay cả những mẫu xe đã qua sử dụng cũng có mức trả góp trung bình lên tới 544 USD/tháng.

Giá ô tô mới tăng mạnh sau nhiều năm lẹt đẹt

Cú sốc tăng giá xe đã lan rộng ra ngoài nước Mỹ - nơi lạm phát đang là một vấn đề chính trị nhức nhối đối với Tổng thống Joe Biden khi cuộc bầu cử năm 2024 sắp diễn ra. Ở châu Âu, giá cũng đang ở mức kỷ lục. Giá ô tô đã qua sử dụng tăng vọt ở Nhật Bản vào năm ngoái và ở Trung Quốc, việc đẩy mạnh sử dụng xe điện đồng nghĩa với việc người tiêu dùng sẽ phải trả nhiều tiền hơn ở một số thành phố.

Gốc rễ của vấn đề là ở câu thần chú mới của các nhà sản xuất ô tô: Giữ hàng tồn kho ít và tăng giá. 3 năm sau khi đại dịch COVID-19 gây ra tình trạng thiếu chip bán dẫn trên toàn cầu và sản xuất ô tô bị tê liệt, Ford Motor Co., General Motors Co. và các đối thủ nước ngoài của họ đang thu được lợi nhuận lớn. Ngay cả khi cuộc khủng hoảng chip có dấu hiệu giảm bớt, họ vẫn cam kết duy trì sản xuất trong tầm kiểm soát.

Và bởi vì xe điện đắt hơn khoảng 25% so với một chiếc ô tô trung bình, nên việc chuyển sang sử dụng xe điện sắp khiến cuộc khủng hoảng về khả năng chi trả tồi tệ hơn. Thêm vào đó là lãi suất tăng vọt, và những chiếc ô tô mới, giống như quyền sở hữu nhà và giáo dục đại học, đang nhanh chóng trở thành thứ chỉ của những người giàu có.

Những khoản thanh toán trên trời

Trong suốt một thập kỷ, khoản thanh toán trung bình cho một chiếc ô tô mới ở Mỹ đã tăng lên khoảng 400 USD mỗi tháng. Jonathan Smoke, chuyên gia kinh tế trưởng tại Cox, cho biết đó là số tiền mà một hộ gia đình Mỹ bình thường có thể bỏ ra mà vẫn đáp ứng được các chi phí lớn khác. Nhưng nó đã vượt mốc đó vào tháng 11/2019 và tăng vọt kể từ đó.

Giá trung bình cho một chiếc xe mới ở Mỹ giờ đã tăng lên gần 50,000 USD, tăng 30% kể từ năm 2019, theo JPMorgan. Mặc dù giá đã giảm phần nào trong những tuần gần đây khi sản xuất phục hồi, nhưng mức giảm đó không đủ để hầu hết người tiêu dùng thoải mái để mua một chiếc ô tô mới. Còn giá trung bình của một chiếc ô tô đã qua sử dụng hiện cũng ở mức khoảng 27,000 USD, theo dữ liệu của Cox.

Các nhà sản xuất đang thu được lợi ích từ việc bán ít xe hơn nhưng đắt hơn. Năm ngoái, các hãng xe bán được khoảng 13 triệu xe tại Mỹ, giảm 8% so với năm 2021 và thấp nhất trong một thập kỷ. Nhưng lợi nhuận gộp của Ford đã tăng 4.4% vào năm 2022 so với một năm trước đó, trong khi thu nhập đã điều chỉnh của GM tăng khoảng 200 triệu USD lên 14.5 tỷ USD. Lợi nhuận của một số nhà sản xuất dự kiến thu hẹp trong năm nay trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy yếu.

Trong khi đó, tại châu Âu, giá ô tô mới đang ở mức cao nhất mọi thời đại và vẫn tiếp tục tăng, theo dữ liệu từ ING Research. Tình trạng thiếu xe đã đẩy giá xe đã qua sử dụng tại Nhật Bản tăng cao trong hầu hết năm ngoái. Suy thoái kinh tế của Trung Quốc dù đã kìm hãm giá cả, nhưng các thành phố lớn đang gây khó khăn cho việc đăng ký xe động cơ đốt trong nhằm thúc đẩy sử dụng xe điện, loại xe có xu hướng đắt hơn nữa.

Giữ hàng tồn kho thấp

Đó là một sự thay đổi lớn so với mô hình kinh doanh đã tồn tại trong ngành sản xuất ô tô suốt nhiều thập kỷ qua: vận hành các nhà máy hết công suất và sau đó sử dụng chiết khấu sâu để bán hàng. Tại Mỹ, các nhà sản xuất ô tô thường lưu kho 60 - 100 ngày. Ngày nay, các nhà sản xuất đang nhắm mục tiêu giảm khoảng một nửa thời gian lưu kho đó để giảm chi phí và giữ giá cao.

“Chúng tôi sẽ không bao giờ quay trở lại mức tồn kho như trước đây”, Giám đốc điều hành GM, Mary Barra, nói với các nhà đầu tư vào năm ngoái.

Đối thủ của bà, Giám đốc điều hành Ford, Jim Farley, cho biết ông không muốn trả hàng tỷ USD cho hàng tồn kho hay cho việc giảm giá và các ưu đãi khác để giảm tải. Toyota Motor Corp. và Nissan Motor Co. cũng tuyên bố sẽ thực hiện chiến lược tương tự.

Judy Wheeler, Phó Chủ tịch phụ trách kinh doanh xe của Nissan tại Mỹ, cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Bạn sẽ thấy hầu hết nhà sản xuất không quay lại chiến lược của ba hoặc bốn năm trước. Chúng tôi sẽ giữ cung và cầu ở trạng thái cân bằng”.

Tuy nhiên, có một số dấu hiệu cho thấy nỗi khổ sở này của người tiêu dùng sẽ giảm bớt phần nào khi chuỗi cung ứng trở lại bình thường. Giám đốc tài chính của Ford, John Lawler, dự đoán giá ô tô mới sẽ giảm 5% trong năm 2023 khi các nhà sản xuất ô tô tăng cường giảm giá. Ông Wheeler của Nissan dự đoán giá sẽ giảm xuống mức bình thường hơn. Tesla Inc. và Ford đều đã giảm giá xe điện.

Xe điện đắt hơn khoảng 25% so với một chiếc ô tô trung bình, nên việc chuyển sang sử dụng xe điện sắp khiến cuộc khủng hoảng về khả năng chi trả tồi tệ hơn.

Cuộc chiến xe hơi trở lại

Rhett Ricart, người sở hữu Tập đoàn ô tô Ricart - đại lý chính của các mẫu xe Ford, Nissan và Chevrolet, cho biết các đại lý nghi ngờ việc các nhà sản xuất ô tô sẽ kiểm soát lượng hàng tồn kho.

“Tất cả họ đều nói về nguồn cung ô tô trong 30 - 45 ngày. Họ sẽ không làm điều đó. Những con chip giờ không còn là vấn đề lớn nữa. Cuộc chiến xe hơi đã trở lại”, ông nói.

Tuy nhiên, nguồn cung ô tô có thể phục hồi một cách không đồng đều. Barra và Jack Hollis, phó chủ tịch điều hành bán hàng của Toyota Motor Bắc Mỹ, nhận thấy ngành công nghiệp này có đủ chip để bán 15 triệu xe ở Mỹ trong năm nay, thấp hơn khoảng 12% so với doanh số ba năm trước. Trong đó, hơn 4 triệu xe có thể là thuộc nhu cầu bị dồn nén do thiếu chip trước đó, và điều này sẽ giữ cho giá không giảm nhanh, ông Hollis nói.

“Chúng tôi sẽ có một năm nữa mà doanh số bán hàng bị ảnh hưởng vì nguồn cung hạn chế. Giá cứ tăng lên vì rõ ràng là nhu cầu vẫn đang vượt xa nguồn cung”, ông nói.

Đối với ô tô đã qua sử dụng, ông Smoke của Cox nhận thấy giá chỉ giảm 4% trong năm nay, một phần là do các nhà sản xuất ô tô không cho thuê nhiều. Điều đó cũng có nghĩa là sẽ ít mẫu xe gần đây quay trở lại thị trường.

Sercy Sanders đã đi xe buýt ở Pittsburgh kể từ khi hộp số trong chiếc Acura TL 2006 của anh bị hỏng vào đầu tháng 1. Khi chi phí sửa chữa vượt quá giá trị của chiếc xe, Sanders đã được hiệp hội tín dụng chấp thuận trước cho khoản vay, và anh bắt đầu tìm một chiếc Honda Accord 2016 với giá dưới 17,000 USD. Nhưng anh không tìm thấy chiếc xe nào có giá dưới 19,000 đô la nên đang xem xét các mẫu của hơn một thập kỷ trước.

Và đối với những người đang tìm kiếm một chiếc ô tô mới với mức giá bình dân, các lựa chọn thực sự rất hạn chế. Các nhà sản xuất ô tô trong nước đã ngừng sản xuất ô tô nhỏ gọn ở Mỹ vì họ không thể kiếm tiền từ chúng.

Sự khan hiếm của các mẫu xe rẻ hơn đồng nghĩa là nhiều xe mới đang được những người tiêu dùng giàu có vung tiền mua. Gần 30% doanh số trên thị trường ô tô là đến từ các hộ gia đình có thu nhập hàng năm trên 150,000 USD, tăng từ mức 22% của năm 2016, theo ông Mark Wakefield, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn AlixPartners.

Ông nói: “Xu hướng là ngày càng có nhiều người giàu mua ô tô hơn. Phần dưới cùng của thị trường đã bị loại bỏ”.